Spis treści

• PODSTAWY PRAWNE DYREKTYWY CPR
• Dyrektywa CPR – wymagania stawiane przewodom i kablom telekomunikacyjnym, informatycznym, zasilającym i sterowniczym
• OZNACZANIA KLASY KABLI ZGODNIE Z WYTYCZNYMI NORMY EN50575

PODSTAWY PRAWNE DYREKTYWY CPR

Rozporządzenie nr 305/2011 (CPR)  obejmuje wszystkie wyroby budowlane przeznaczone do trwałego zainstalowania, wliczając w to kable i przewody, w obiektach budowlanych jak budynki cywilne, budynki użyteczności publicznej oraz budowle inżynierskie. Konsekwencją wdrożenia tej dyrektywy dla producentów kabli jest obowiązek wystawienia deklaracji właściwości użytkowych (z ang. DoP – Declaration of Performance) oraz znakowania wyrobów przeznaczonych do budowli znakiem CE według wymagań rozporządzenia 305/2011.

Rozporządzenie oficjalnie weszło w życie 1 lipca 2013 r., natomiast w odniesieniu do bezpieczeństwa pożarowego dla kabli i przewodów dyrektywa odwołuje się do zharmonizowanej normy europejskiej EN 50575: 2014, której ostateczna data wdrożenia została ustalona na 1.07.2017

Norma EN 50575

obejmuje swoim zakresem przewody zasilające, telekomunikacyjne i sygnałowe, przeznaczone do trwałego zainstalowania w obiektach budowlanych. Na jej podstawie 27.12.2016 r. została opublikowana polska norma

PN‑EN 50575:2015-03P

obejmuje kable i przewody elektroenergetyczne, sterownicze i telekomunikacyjne, oraz kable i przewody do zastosowań ogólnych w obiektach budowlanych o określonej klasie odporności pożarowej.

Dyrektywa CPR – wymagania stawiane przewodom i kablom telekomunikacyjnym, informatycznym, zasilającym i sterowniczym

Od 1 lipca 2017 r. wszystkie przewody i kable instalacyjne traktowane są, jako wyroby budowlane podlegające stosownym regulacjom. Nowe przepisy nakładają na producentów obowiązek opracowania i udostępnienia Deklaracji Właściwości Użytkowych DoP (ang. Declaration of Performance), a także oznakowania wyrobów objętych normą odpowiednim znakiem CE. Europejska Norma EN50575 określa wymagania dotyczące właściwości w warunkach działania ognia, metody badań i oceny kabli zasilających, sterowniczych i telekomunikacyjnych stosowanych w obiektach budowlanych o określonej klasie odporności pożarowej. Kable i przewody objęte niniejszą normą są przeznaczone do zasilania energią elektryczną oraz zastosowań telekomunikacyjnych w budynkach oraz innych obiektach budowlanych w celu ograniczenia powstawania oraz rozprzestrzeniania się ognia i dymu.

Niniejsza Norma Europejska dotyczy: a) kabli elektroenergetycznych – żył izolowanych i przewodów stosowanych np. do zasilania energią elektryczną; b) kabli sterowniczych i telekomunikacyjnych – przewodów, kabli symetrycznych oraz współosiowych z żyłami metalowymi stosowanymi np. w urządzeniach telekomunikacyjnych, do transmisji danych, sygnałów częstotliwości radiowej i wizyjnych oraz sygnalizacyjnych i sterowniczych; c) kabli światłowodowych – stosowanych np. w urządzeniach telekomunikacyjnych, do przesyłania danych, sygnałów częstotliwości radiowej i wizyjnych oraz w urządzeniach sygnalizacyjnych i aparaturze sterowniczej.

Zasady ustanowione przez normę EN50575 nakładają obowiązek dla producentów (importerów i dystrybutorów) wykonania badań przez notyfikowane jednostki certyfikujące/laboratoria celem uzyskania stosowanych certyfikatów potwierdzających klasę odporności ogniowej oraz przygotowanie Deklaracji Właściwości Użytkowych (DoP) dla potwierdzenia Euroklasy produktu. Euroklasa umożliwia badanie reakcji wyrobów budowlanych na ogień (w tym kabli i przewodów teleinformatycznych i telekomunikacyjnych) i klasyfikowanie ich według tych samych zasad i kryteriów w całej Europie.

Dyrektywa CPR zgodnie z normą EN50575 definiuje podział na siedem Euroklas, charakteryzujący kable oraz przewody pod względem reakcji na ogień, jako klasy: Aca, B1ca, B2ca, Cca, Dca, Eca, Fca wraz z kryteriami dodatkowymi, uwzględniającymi wydzielanie dymu, występowanie płonących kropli oraz kwasowość produktów rozkładu termicznego i spalania. Klasa Aca definiuje "kable niepalne", a do klasy Fca zaliczamy kable i przewody, które nie spełniają wymogów klasy Eca.

Od 1 lipca 2017 r. wszystkie przewody instalacyjne traktowane są, jako wyroby budowlane podlegające stosownym regulacjom. Nowe przepisy nakładają na producentów obowiązek opracowania i udostępnienia Deklaracji Właściwości Użytkowych DoP (ang. Declaration of Performance), a także oznakowania wyrobów objętych normą odpowiednim znakiem CE. Europejska Norma EN50575 określa wymagania dotyczące właściwości w warunkach działania ognia, metody badań i oceny kabli zasilających, sterowniczych i telekomunikacyjnych stosowanych w obiektach budowlanych o określonej klasie odporności pożarowej. Kable i przewody objęte niniejszą normą są przeznaczone do zasilania energią elektryczną oraz zastosowań telekomunikacyjnych w budynkach oraz innych obiektach budowlanych w celu ograniczenia powstawania oraz rozprzestrzeniania się ognia i dymu.

Niniejsza Norma Europejska dotyczy:

• kabli elektroenergetycznych – żył izolowanych i przewodów stosowanych np. do zasilania energią elektryczną;
• kabli sterowniczych i telekomunikacyjnych – przewodów, kabli symetrycznych oraz współosiowych z żyłami metalowymi stosowanymi np. w urządzeniach telekomunikacyjnych, do transmisji danych, sygnałów częstotliwości radiowej i wizyjnych oraz sygnalizacyjnych i sterowniczych;
• kabli światłowodowych – stosowanych np. w urządzeniach telekomunikacyjnych, do przesyłania danych, sygnałów częstotliwości radiowej i wizyjnych oraz w urządzeniach sygnalizacyjnych i aparaturze sterowniczej.

Wyłączenia z zakresu rozporządzenia CPR

• Kable i przewody przeznaczone do dostarczania energii elektrycznej, zastosowań telekomunikacyjnych oraz detekcji i alarmu pożaru w budynkach i innych obiektach budowlanych, w których nadrzędnym celem jest zapewnienie ciągłości zasilania i/lub sygnału instalacji bezpieczeństwa, takich jak instalacje alarmowe, ewakuacyjne i przeciwpożarowe, nie są objęte zakresem rozporządzenia.
• przewody do odbiorników ruchomych,
• kable i przewody do stosowania w innych obiektach, niebudowlanych.

Zasady ustanowione przez normę EN50575 nakładają obowiązek dla producentów (importerów i dystrybutorów) wykonania badań przez notyfikowane jednostki certyfikujące/laboratoria celem uzyskania stosowanych certyfikatów potwierdzających klasę odporności ogniowej oraz przygotowanie Deklaracji Właściwości Użytkowych (DoP) dla potwierdzenia Euroklasy produktu. Euroklasa umożliwia badanie reakcji wyrobów budowlanych na ogień (w tym kabli i przewodów teleinformatycznych i telekomunikacyjnych) i klasyfikowanie ich według tych samych zasad i kryteriów w całej Europie.

Dyrektywa CPR zgodnie z normą EN50575 definiuje podział na siedem Euroklas, charakteryzujący kable oraz przewody pod względem reakcji na ogień, jako klasy: Aca, B1ca, B2ca, Cca, Dca, Eca, Fca wraz z kryteriami dodatkowymi, uwzględniającymi wydzielanie dymu, występowanie płonących kropli oraz kwasowość produktów rozkładu termicznego i spalania. Klasa Aca definiuje "kable niepalne", B1ca, B2ca, Cca, Dca, Eca definiowane jako "palne w sposób kontrolowany" a do klasy Fca zaliczamy kable i przewody, które nie spełniają wymogów klasy Eca.

Współcześnie stosowane materiały pozwalają na produkcję kabli, których reakcja na ogień mieści się w klasach od Fca (najniższa) do B2ca (najlepsza).

Dodatkowo normy PN-EN 13501-6 [N114] i PN-EN 50575 [2] wprowadzają możliwość klasyfikacji dodatkowej pozwalającej szczegółowo opisać reakcję wyrobów na ogień. Klasyfikacja dodatkowa opisuje gęstość dymu emitowanego przez kable i przewody podczas pożaru, kwasowość produktów spalania oraz możliwość spadania gorących kropli z palącego się materiału.

Kryteria klasyfikacji oparte zostały na wynikach badań wg norm PN-EN 50399 [8], PN-EN 50754 [9] oraz PN-EN 61034 [7]

Wydzielanie dymu według PN-EN 50399 [8]:

• s1 - prawie bez dymu, wyroby bezhalogenowe TSP1200s
• s1a - s1 i transmisji według PN-EN 61034-2 >80%
• s1b - s1 i transmisji według PN-EN 61034-2 ≥ 60% <80%
• s2 - średnia emisja dymu, wyroby bezhalogenowe TSP1200s < 400m2 i max SPR < 0,15m2/s
• s3 - intensywna emisja dymu, wyroby z gumy/PVC nie s1 lub s2

Emisja dymu (ang. smoke production) to kryterium dotyczy wyrobów z klas podstawowych. Wydzielanie dużych ilości gęstego dymu przez palące się przewody i kable utrudnia lub niekiedy wręcz uniemożliwia ewakuację i prowadzenie akcji ratowniczo-gaśniczej. Metoda badania ilości wydzielanych dymów polega na pomiarze absorpcji światła przez dym w specjalnej kabinie o objętości 3,5 m3[6, 9]. Układ pomiarowy rejestruje przepuszczalność światła w kabinie. Wynik próby uznaje się za pozytywny, gdy przepuszczalność światła przekracza 70% dla pojedynczego kabla lub 60% dla grupy kabli. W niektórych obiektach budowlanych dopuszcza się stosowanie wyłącznie kabli o niskiej emisyjności dymu, oznaczonych LSHF (Low Smoke Halogen Free). Dodatkową cechą kabli bezhalogenowych i o niskiej emisyjności dymów może być, i często jest, niewielkie rozprzestrzenianie płomienia. Kable takie oznacza się HFFR (Halogen Free i Flame Retardant).

Kwasowość według PN-EN 60754 [5]:

• a1 - konduktywność <2,5μS/mm i pH >4,3, wyroby bezhalogenowe
• a2 - konduktywność <10μS/mm i pH >4,3, wyroby bezhalogenowe
• a3 - nie a1 lub a2, nie spełnia kryteriów powyższych wyroby PVC

Kwasowość (ang. acidity) wyrażana w pH i konduktywność (przewodnictwo prądu (ang. conductivity)) wyrażana w μS/mm (mikro simens)  – oznacza, że podczas spalania elementów kabli występuje możliwość wydzielania gazów. Gazy są wynikiem rozkładu materiałów polimerowych. Najgroźniejsze z nich to związki chloru, fluoru i bromu, wchodzące w skład tworzyw sztucznych wykorzystywanych do wytłaczania izolacji, wypełnienia i do powłok kabli oraz przewodów elektroenergetycznych. Najczęściej spotykanym gazem jest chlorowodór, który wydziela się przy spalaniu polichlorku winylu (PVC). Chlorowodór już w małym stężeniu jest szkodliwy dla ludzi – jest żrący i może utrudniać oddychanie (źródło: Sosnowski I.: „Metody badań palności kabli, Elektrosystemy IV”, s. 62-65, 2009). W połączeniu z wilgocią lub wodą z akcji gaśniczej tworzy kwas solny, który powoduje poparzenia skóry ludzi oraz korozję infrastruktury metalowej obiektów budowlanych w obrębie strefy pożaru. Szczególnie niebezpieczny jest dla urządzeń elektronicznych instalowanych w centralach telefonicznych, serwerowniach czy laboratoriach badawczych.

Płonące krople i odpady według PN-EN 50399 [8]:

• d0 - brak płonących kropli i odpadów w ciągu 1200 s, wyroby bezhalogenowe
• d1 - brak płonących kropli i odpadów płonących dłużej niż 10 s w ciągu 1200 s, wyroby z PVC
• d2 - nie d0 lub d1 właściwość nie jest deklarowana lub wyrób nie spełnia klasy d0 lub d1

Topliwość (ang. flaming droplets) oznacza możliwość wytwarzania płonących kropel. Klasa ta dotyczy wyrobów z klas podstawowych B1_ca, B2_ca, C_ca, D_ca oraz w ograniczonym zakresie E_ca i określa liczbę oraz charakter wytwarzanych pod wpływem pożaru płonących kropli lub cząsteczek mogących powodować rozprzestrzenianie ognia i poparzenia.

OZNACZANIA KLASY KABLI ZGODNIE Z WYTYCZNYMI NORMY EN50575

 

Euro Klasa	Metody Testowania	Kryteria klasyfikacji	Dodatkowe kryteria
A	EN ISO 1716 Potencjał cieplny brutto	PCS ≤ 2.0 MJ/kg
B1	EN 50399 (30 kW)	FS ≤ 1.75 m	wydzielanie dymu, płonących kropli/cząstek oraz kwasów
	Rozprzestrzenianie płomienia	THR1200S ≤ 10 MJ HRR = 20 kW FIGRA = 120 Ws-1
	EN 60332-1-2	H = 425 mm
B2	EN 50399 (20.5 kW)	FS ≤ 1.5 m THR1200S ≤ 15 MJ HRR = 30 kW FIGRA = 150 Ws-1	wydzielanie dymu, płonących kropli/cząstek oraz kwasów
	EN 60332-1-2 Rozprzestrzenianie płomienia	H = 425 mm
C	EN 50399 (20.5 kW)	FS ≤ 2.5 m THR1200S ≤ 30 MJ HRR = 60 kW FIGRA = 300 Ws-1	wydzielanie dymu, płonących kropli/cząstek oraz kwasów
	EN 60332-1-2	H = 425 mm
D	EN 50399 (20.5 kW)	THR1200S ≤ 70 MJ HRR = 400 kW FIGRA = 1300 Ws-1	wydzielanie dymu, płonących kropli/cząstek oraz kwasów
	EN 60332-1-2	H = 425 mm
E	EN 60332-1-2	H = 425 mm
F	niespełniające wymagań dla kabli klasy E

 

 

FIGRA – współczynnik szybkości rozprzestrzeniania się płomienia, tempo rozprzestrzeniania się ognia (ang. fire growth rate), zdefiniowane, jako iloraz HRRsm30 (z wyłączeniem wpływu źródła zapłonu) i czasu. Wartości progowe to: HRRsm30 = 3 kW i THR = 0,4 MJ.

THR – całkowita ilość wydzielonego ciepła, całkowite uwolnienie się ciepła (HRRsm30) między początkiem i końcem testu (z wyłączeniem wpływu źródła zapłonu).

HRR – współczynnik szybkości wydzielania się ciepła, tempo uwalniania się ciepła uśrednione za pomocą 30-sekundowej średniej ruchomej. FS – rozprzestrzenianie się płomienia (zasięg szkód).

FS – rozprzestrzenianie się płomienia (damage range).

Rozporządzenie CPR nie dotyczy kabli i przewodów z podtrzymaniem funkcji (FE180/PH90/E90), ponieważ norma PN-EN 50575 zharmonizowana z tym rozporządzeniem wyłącza je ze swojego zakresu.

Procedury postępowania w zależności od klasy reakcji na ogień według systemu oceny i weryfikacji AVCP (Assessment and Verification of Consistency of Performance)

System 1+

• Klasyfikacja do klasy A_ca, B1_ca, B2_ca i C_ca dokonywana przez notyfikowaną jednostkę certyfikującą poprzez badanie kabli oraz audyty procesu produkcyjnego i zakładowej kontroli produkcji.

System 3

• Klasyfikacja do klasy E_ca i D_ca dokonywana przez producenta na podstawie badań przeprowadzonych przez notyfikowane laboratorium.

System 4

• Klasyfikacja do klasy F_ca dokonywana przez producenta polegająca na stwierdzeniu, że kable nie spełniają żadnej innej klasy reakcji na ogień.

 

Kraje członkowskie Unii Europejskiej powinny dokonać aktualnej klasyfikacji budynków wg, której można ustalić wymagania na poszczególne rodzaje stosowanych kabli. Dla każdego z wymienionych rodzajów obiektów należy określić wymaganą euroklasę kabli, wraz z kryteriami dodatkowymi. Oddzielnie należy opisać części wspólne, takie jak drogi ewakuacyjne, które ze względu na swoje funkcje powinny cechować się odpowiednią odpornością na pożar. Pierwsze propozycje zostały określone przez Polską Izbę Gospodarczą Elektrotechniki (PIGE) co zaowocowało wprowadzeniem normy N SEP-E-007:2017-09 „Instalacje elektryczne i teletechniczne w budynkach. Dobór kabli i innych przewodów ze względu na ich reakcję na ogień”, określającą wymagania minimalne klas reakcji na ogień dla kabli w różnych rodzajach budynków.

Klasa odporności pożarowej przewodów i kabli ogólnego przeznaczenia instalowanych poza drogami ewakuacyjnymi w budynkach i na drogach ewakuacyjnych w budynkach

 

 

Tabela. Zalecana klasa reakcji na ogień kabli i innych przewodów ogólnego przeznaczenia zainstalowanych w budynkach określonego rodzaju wg normy N SEP – E 007	Klasa reakcji na ogień kabli i innych przewodów zainstalowanych
Charakterystyka budynku	poza obrębem dróg ewakuacyjnych	w obrębie dróg ewakuacyjnych
Budynki mieszkalne jednorodzinne, zagrodowe i rekreacji indywidualnej, do trzech kondygnacji nadziemnych włącznie	Eca	Eca
Budynki mieszkalne i administracyjne w gospodarstwach leśnych do trzech kondygnacji nadziemnych włącznie	Eca	Eca
Budynki wolnostojące do dwóch kondygnacji nadziemnych włącznie, o kubaturze brutto do 1500 m3 przeznaczone do celów turystyki i wypoczynku	Eca	Eca
Budynki wolnostojące do dwóch kondygnacji nadziemnych, gospodarcze w zabudowie jednorodzinnej i zagrodowej oraz w gospodarstwach leśnych	Eca	Eca
Budynki wolnostojące do dwóch kondygnacji nadziemnych włącznie o kubaturze brutto do 1000 m3 przeznaczone do wykonywania zawodu lub działalności usługowej i handlowej, także z częścią mieszkalną	Eca	Eca
Garaże wolnostojące o liczbie stanowisk postojowych nie większej niż 2	Eca	Eca
Budynki wolnostojące o kubaturze do 1500 m3 służące do hodowli inwentarza	Eca	Eca
Budynki wysokościowe (WW) o wysokości ponad 55 m nad poziomem terenu	Dca-s2, d1, a3	B2ca-s1b, d1, a1
Budynki wysokie (W) o wysokości ponad 25 m do 55 m nad poziomem terenu lub mieszkalne o liczbie kondygnacji nadziemnych ponad 9 do 18 włącznie	Dca-s2, d1, a3	B2ca-s1b, d1, a1
Budynki o kategorii zagrożenia ludzi ZL I – zawierające pomieszczenia przeznaczone do jednoczesnego przebywania ponad 50 osób niebędących ich stałymi użytkownikami, a nieprzeznaczone przede wszystkim do użytku ludzi o ograniczonej zdolności poruszania się	Dca-s2, d1, a2	B2ca-s1b, d1, a1
Budynki o kategorii zagrożenia ludzi ZL II – przeznaczone przede wszystkim do użytku ludzi o ograniczonej zdolności poruszania się, takie jak szpitale, żłobki, przedszkola, domy dla osób starszych	Dca-s2, d1, a2	B2ca-s1b, d1, a1
Budynki o kategorii zagrożenia ludzi ZL III – użyteczności publicznej niezakwalifikowane do kategorii ZL I oraz ZL II	Dca-s2, d1, a3	B2ca-s1b, d1, a1
Budynki o kategorii zagrożenia ludzi ZL IV – mieszkalne	Dca-s2, d1, a3	B2ca-s1b, d1, a1
Budynki o kategorii zagrożenia ludzi ZL V – zamieszkania zbiorowego niezakwalifikowane do kategorii ZL I oraz ZL II	Dca-s2, d1, a3	B2ca-s1b, d1, a1
Budynki PM oraz IN (budynki produkcyjne, magazynowe, inwentarskie i in.)	Eca	B2ca-s1b, d1, a1

Podsumowanie

1. Projektując i wykonując stałą instalację elektryczną w budynku należy stosować wyłącznie kable i przewody, uznane za wyroby budowlane, o znanej klasie reakcji na ogień (certyfikat według CPR) wybierając miejsce ich instalacji zgodnie z krajowymi wymaganiami w tym zakresie.
2. Instalacje do zasilania odbiorników ruchomych oraz kable i przewody stosowane w innych niebudowlanych obiektach nie podlegają wymaganiom CPR. 50 Podsumowanie
3. Kable i przewody bezhalogenowe nie są związane z wymaganiami CPR (jednak pozwalają łatwo spełnić wymagania CPR) i powinny być stosowane wszędzie tam, gdzie ich właściwości techniczne zapewniają zwiększone wymagania bezpieczeństwa pożarowego.
4. Instalacje bezpieczeństwa (nie podlegają wymaganiom CPR) należy projektować i wykonywać stosując wyłącznie kable i przewody o znanej ognioodporności (certyfikat według odpowiednich przepisów).

Definicje

1. 305/2011 (CPR)  Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 305/2011 z dnia 9 marca 2011 r. ustanawiające zharmonizowane warunki wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych i uchylające dyrektywę Rady 89/106/EWG. Rozporządzenie jest aktem wiążącym w całości i musi być bezpośrednio stosowane w każdym państwie członkowskim. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nie wymaga wprowadzenia do krajowego systemu legislacyjnego.
2. Przewód elektryczny to element obwodu elektrycznego przeznaczony do prowadzenia prądu elektrycznego wzdłuż określonej drogi, może być izolowany lub nie.
3. Kabel to przewód elektryczny składający się z jednej lub większej liczby żył izolowanych, w powłoce, ewentualnie w osłonie ochronnej i pancerzu.
4. Kable i przewody bezhalogenowe to wyroby, w których do produkcji nie wykorzystano materiałów zawierających chloru, fluoru, bromu i jodu. Materiały izolacyjne i powłoki zewnętrzne takich kabli składają się z polimerów na bazie czystych węglowodorów (np. PE, PP). W praktyce materiały zawierające mniej niż: 0,2% chloru 0,1% fluoru są uważane za bezhalogenowe.